Korte historiek van
De eerste Poolse Pantserdivisie

De Eerste Pools Pantserdivisie streed gedurende de tweede wereldoorlog in West-Europa. De soldaten van de divisie namen deel aan de bevrijding van Noord-Frankrijk, België en Nederland. Op V -dag waren de tanks van de divisie in de straten van Wilhelmshaven.

Polen was het land dat na de gewetenloze annexatie van Oostenrijk, het Sudetenland, Tsjechoslovakije een uitdagend “neen” toeriep tegen Hitlers bezettingsplannen en zich met de wapens in de hand te weer stelde tegen de dwingelandij. Nochtans had het land met een bevolking van 30 miljoen inwoners en zwak industrieel potentieel niet de minste kans om alleen het hoofd te bieden aan de militaire macht van het DERDE RIJK, dat een bevolking telde van 70 miljoen inwoners en kon rekenen op een vooraanstaande economische, industriële en militaire macht in Europa. Uiteindelijk werd het Pools - Duitse duel een wereldconflict.

De 10de Poolse Cavaleriebrigade, die in 1942 de 1ste Poolse Pantserdivisie werd, streed gedurende de 2de wereldoorlog van 1 september 1939 tot 6 mei 1945.

De brigade vocht tijdens drie veldtochten op het grondgebied van vijf landen en op verschillende fronten; de eenheid maakte deel uit van Poolse, Franse, Britse en Canadese legers.

De brigade speelde een actieve rol bij de bevrijding van de landen, leden van de coalitie, die bezet waren door de Nazi’s, zoals Frankrijk, België en Nederland.
De 10de Cavaleriebrigade van het Poolse leger was de enige gemechaniseerde en tactische eenheid voor de oorlog, ze was gemobiliseerd en geconcentreerd voor het uitbreken van de vijandelijkheden in september 1939. Vanaf de eerste uren van 1 september 1939 trad de brigade in voeling met de vijand en streed zeer doeltreffend tot 19 september 1939, terwijl ze zich steeds ten volle kweet van haar militaire taak. De brigade liep geen enkele nederlaag op tijdens de 19 dagen en nachten, ze nam vaak het offensief, bevocht de Duitse bataljons, maakte krijgsgevangenen en veroverde heel wat wapenuitrusting. .Ingevolge een geschreven bevel trok de brigade op 19 september in perfecte slagorde de Hongaarse grens over met de regimentsvaandels, de pelotons klaroeners en de oorlogsbuit. De brigade werd geïnterneerd overeenkomstig de bepalingen van het internationaal recht.

De “rustperiode” duurde niet lang, want in de eerste dagen van oktober werd de 10de Gepantserde Cavaleriebrigade opnieuw samengebracht in Frankrijk, aanvankelijk in het kamp van Coëtquidam in Bretagne, later in de streek van Orange in het zuiden van Frankrijk. In feite was het dezelfde brigade, alhoewel haar benaming en structuur gewijzigd waren overeenkomstig de Franse voorschriften. Nog steeds stond ze onder het bevel van dezelfde commandant en officieren. De vroegere regimenten waren de ruggengraat van de Brigade en feitelijk vormden alle soldaten van de 10de Cavaleriebrigade, die uit de Hongaarse kampen naar Frankrijk waren overgebracht, de eskadrons, compagnieën en batterijen.

In deze nieuwe vorm nam de brigade deel aan de Frans-Duitse veldtocht van 1940, ze maakte toen deel uit van het 4de Franse leger onder generaal Requin. Ze vocht schouder aan schouder met de Franse divisies aan de Marne bij Champaubert en Montmirail, in de moerassen van St.Gond en te Montgivroux. Tijdens een nachtelijk gevecht versloeg de brigade de Nazi’s bij Montbard aan het Bourgondisch kanaal. Tenslotte werd de eenheid omsingeld bij Dijon, maar de soldaten vernietigden hun transportmiddelen en onder bescherming van de nacht trokken ze over heuvels en door wouden over de Loire naar het onbezette deel van Frankrijk. De Brigade was vastbesloten de strijd voort te zetten en zo begonnen de soldaten Frankrijk te verlaten met bestemming Groot-Brittanië. “ De Poolse weg “ liep van de kust van de Atlantische oceaan en Middelandse zee door de Pyreneeën, Spanje, Portugal, Gibraltar, Marokko. In weinig maanden was de 10de Gepantserde cavaleriebrigade opnieuw voltallig in Schotland, met dezelfde commandant, dezelfde officieren en regimenten, met de zilveren fanfares die van over zee waren meegebracht. De soldaten vulden de gelederen van de regimenten aan. De ontbrekende waren de gesneuvelden in de gevechten van de twee verloren veldtochten.

In Schotland werden ze klaar gestoomd
voor de grote strijd

In Groot-Brittanië werd de Brigade uitgebreid tot een gewapende eenheid van 15.000 man, naar de Engelse militaire benaming werd ze de “ 1st Armoured Division “ (1ste Pantserdivisie) genoemd. De 10de Gepantserde Cavaleriebrigade werd als onderdeel ingelijfd en bij het Canadese leger gevoegd, dat samen met het 2de Britse leger de 21ste Legergroep vormde onder generaal Montgommery.

Klaar voor de landing in Frankrijk

In july 1944 landde de 1ste Poolse Pantserdivisie op de kusten van Normandië en nam haar stellingen in te midden van de grote massa antifascistische troepen van de westerse coalitie, naast Britse, Canadese, Amerikaanse, Franse, Belgische, Nederlandse en Tsjechische brigades.

De 1ste Pantserdivisie begon haar terugreis in de derde en zegevierende veldtocht van de 2de wereldoorlog door deel te nemen aan de groots opgezette operatie bij Falaise.

Van dan af behaalde die eenheid de ene overwinning na de andere. Van de veldslagen op Franse bodem geleverd, zijn vooraf te vermelden die van Falaise, de verovering van de steden Abbeville en St. Omer, de overtocht van de Somme, de Ternoise en het kanaal van Neuffosse.

Op 6 september trok de divisie de Belgische grens over en na heel wat strijd werden Ieper, Roeselare, Tielt, Ruiselede, Gent, Sint - Niklaas, Beveren, Merksplas en Baarle – Nassau bevrijd. Het overschrijden van de waterlopen eiste een hoge tol aan mensenlevens, vooral aan het kanaal Gent – Terneuzen vielen heel wat Poolse soldaten. De ganse tijd was de Schelde een tactische hoofdbekommernis voor de divisie.

De 1ste Poolse Pantserdivisie in Nederland

Er dient aan herinnerd dat de Poolse Divisie streed als een onderdeel van het Canadese leger en van de 21ste legergroep met als opperbevelhebber de Amerikaanse generaal Eisenhouwer. Op het slagveld waren de Canadese en Britse soldaten het vaakst hun buren, af en toe de Amerikanen. In veel gevallen stond de Poolse generaal Stanislaw MACZEK, bevelvoerder van de 1ste Pantserdivisie, aan het hoofd van Canadese, Britse en Belgische eenheden, zowel regimenten als brigades.

Alle gebeurtenissen hierboven vermeld staan opgetekend in heel wat documenten, nota’s en boeken. Maar er zijn meer blijvende en tastbaarder bewijzen van de wapenfeiten van de Brigade en Divisie die als onderdelen van de coalitie aan krijgsverrichtingen deelnamen. Daar zijn de begraafplaatsen te Montbard, Ourville, Langannerie en Bayeux in Frankrijk; te Tielt, Adegem, Stekene en Lommel in België; te Alphen, Axel, Breda, Oosterhout en Winschoten in Nederland.

Beveren – Generaal Maczekplein
Monument van generaal Stanislaw Maczek

Benevens de kerkhoven zijn er nog de gedenkplaten, monumenten en straatnamen te Montbard, Fontaine-le-Pin, Chambois en Abbeville in Frankrijk; Roeselare, Tielt, Gent, Sint-Niklaas en Beveren in België; Axel en Breda in Nederland.

Daarbij kan men nog voegen het ereburgerschap van de stad Breda dat gegeven werd aan de 1ste Pantserdivisie, evenals een groot aantal Britse, Franse, Belgische en Nederlandse militaire eretekens, die gedragen worden door veel soldaten van de Divisie.

Beveren – september 2004
Pools Ambassadeur Byczewski en burgemeester François Smet

Een niet minder belangrijk feit is de onverwoestbare vriendschap die bestaat, niet alleen tussen de vroegere frontsoldaten die samen het fascisme bestreden, maar ook tussen de bevrijders en de bevrijden.

Het levende bewijs van deze vriendschap zijn de kinderen van de soldaten van de 1ste Divisie, kinderen die geboren werden uit Pools – Britse, Pools – Franse, Pools – Belgische en Pools – Nederlandse huwelijken. Zij zullen de eerste schakel zijn van de traditie die gedurende vele generaties in stand zal worden gehouden door hun families.

De 10de Cavaleriebrigade, de 10de Gepantserde Cavaleriebrigade, de 1ste Poolse Pantserdivisie zijn verschillende benamingen, maar telkens vinden wij er dezelfde mannen in terug, verenigd in de strijd tegen de Nazi legers.

Landmarc

Bronnen
Kapitein Czeslaw KAJPUS, oudstrijder 1ste Poolse Pantserdivisie
Uit geschriften van de Beverse heemkundige de heer Gabriël Willems.
Kleurfoto’s AXIS Vredesgenootschap Beveren