De Eerste Poolse Pantserdivisie
Veldtocht doorheen Europa.

De Eerste Poolse Pantserdivisie werd in Schotland op de been gebracht tijdens de periode 1942 – 1944.
De Divisie omvatte een pantserbrigade, een artilleriebrigade, een brigade gemotoriseerde infanterie, een commandogroep en de bijhorende diensten.Het gemotoriseerd materieel bestond uit 4.000 voertuigen; ongeveer 450 kanonnen en 400 tanks.
Van de meer dan 16.000 manschappen waren veel Poolse emigranten uit Frankrijk, België, Nederland en Luxemburg. Andere hadden in september 1939 hun vaderland verlaten om langs Hongarije en Roemenië Frankrijk te bereiken waar ze zich lieten inlijven in het nieuwe Poolse leger. Na de Franse nederlaag in juni 1940 trokken de meesten naar Groot-Brittanië, waar ze de kaders zouden uitmaken van een nieuwe strijdende eenheid.

De 1ste Pantserbrigade werd onder het bevel van generaal Stanislaw MACZEK geplaatst. Op 31 juli 1944 landde de divisie op de kust van Arromanche; het is een zeer homogeen, tuchtvol en perfect opgeleid geheel. In kleine groepen vorderen de manschappen met hun materieel in de richting Bayeux, dat de concentratieplaats is van de Divisie. Op 8 augustus 1944 treedt de Divisie, die deel uitmaakt van het 1ste Canadese Leger, in actie tussen Caen en Falaise. Twee van de pantserregimenten ondergaan er de vuurdoop. Van bij het begin van de strijd getuigt de Divisie van haar strijdlust; mede door het initiatief van haar bevelvoerders dwingt zij de waardering en achting af van het geallieerde oppercommando.

Generaal Stanislaw MACZEK

De vooruitgang van de Amerikaanse strijdkrachten in Bretagne liet zich voelen op het front in Normandië, en de doorbraak van de eenheden naar het zuidoosten van Caen veroorzaakte een flesvormige inham, waarin ten westen van de driehoek Chambois – Falaise – Irun het 7de Duitse leger gleed. De Poolse Divisie kreeg het bevel de hals van de inham af te sluiten. De Canadese Pantserdivisie stond haar bij in deze opdracht. Gedurende 10 dagen hadden de Polen het ganse gewicht van de Duitse pantsers en artillerie te verduren. De vijand wilde kost wat kost hun linies doorbreken om zo naar het oosten te kunnen ontsnappen. De versnelde en verbeten strijd haalde het tenslotte op de vijandelijke weerstand. Het Duitse leger werd totaal vernietigd. De veldslag eindigde op 22 augustus.

Dit was de eerste zware nederlaag die de Duitsers opliepen op het westelijk front. Andere zouden volgen, wat zou uitlopen op de volledige ineenstorting van de droom van onoverwinnelijkheid der Duitse legers.

De 1ste Poolse Pantserdivisie werd vermeld bij dagorder van de Legergroep onder het bevel van Maarschalk B. Montgommery en bij dagorder van het 1ste Canadese Leger.

Enkele dagen later tijdens de achtervolging van de zich terugtrekkende Duitsers, stak de Divisie op 31 augustus de Seine over. Op 2 september wordt de Somme bereikt. Op haar doortocht bevrijdt de Divisie tussen 3 en 5 september Abbeville, Hesdin en Saint-Omer. Gedurende korte rustperiode te Hesdin worden de landkaarten van Noordwest-Europa uitgedeeld en het is overduidelijk dat België zal voorkomen op haar marsweg.
 

Gevechten in Frankrijk. De ravage tijdens de slag van Falaise

De eerste fase van de veldtocht, die de bevrijding van Frankrijk op het oog had, is voorbij. De 51ste Divisie Highlanders, gesteund door Britse tanks, had sedert enige dagen het terrein voorbereid in de nabijheid van de Belgische grens. Op 5 september ontvangt de Pantserdivisie het bevel de leiding van de operaties op zich te nemen. Er diende vlug gehandeld te worden. Dadelijk haastten de tanks, voorafgegaan door verkenningseenheden en jagers, zich naar het oosten. Vroeg in de morgen van 7 september overschrijden de eenheden de grens te Abele. Poperinge is de eerste Belgische stad die door de Divisie wordt bevrijd. Overal aan de ramen hangen Belgische, Franse en Engelse vlaggen, zelfs …Poolse. Het valt zeer moeilijk de geestdrift te beschrijven van de mannen, vrouwen en kinderen die hun bevrijders tegemoet snelden. Na een kort oponthoud trokken ze naar Ieper. Daar wordt de aanwezigheid van Duitsers gemeld. Enkele schermutselingen vonden plaats, maar de stad werd vlug bevrijd en van vijanden gezuiverd, dank zij de aanwijzingen en medehulp van Belgische verbindingsagenten. Hier dient vooral hulde gebracht aan de acties van de Belgische Weerstand, waarvan de leden tijdens de gevechten in België door hun houding en de hulp die ze boden, blijk gaven van hun vaderlandsliefde en moed. Na de nachtrust vertrokken in de morgen van 6 september de eenheden van de Divisie verder met Roeselare als objectief. Meer dan 12 uren moest de Divisie strijden voor de bevrijding van Roeselare dat stevig in handen was van een S.S.-batlajon en een batterij luchtafweergeschut. De Poolse verliezen liepen dan ook zeer hoog op. Hoe verder de Divisie oprukte hoe sterker de Duitse weerstand werd en hoe hardnekkiger ook de strijd. Van 7 tot 8 september duurde de lange en uitputtende strijd om Tielt. De Poolse tanks moesten in het centrum van de stad optreden tegen de vijandelijke pantsertroepen. Vervolgens kwam de bevrijding van Ruiselede, Aalter en enkele kleine gemeenten bij Gent.

De verkenningseenheden samen met die van de 4de Canadese Pantserdivisie drongen Gent binnen in de morgen van 9 september 1944. Het zuiden van de stad was reeds ontzet, maar in het centrum en in het noorden had de vijand zich terdege verschanst, uitgerust als ze waren met zware artillerie en mortieren. Er diende beroep gedaan op de hulp van jagers om de Duitsers uit hun stellingen te verdrijven. De strijd duur vijf dagen en vijf nachten. Op 14 september was Gent weer een vrije stad.

Onmiddellijk werd een nieuwe actie gepland voor de Divisie en weeral was er haast bij.
Het ging om twee afzonderlijke acties. De ene ging in de richting van Antwerpen over Lokeren, Sint-Niklaas en Beveren-Waas met als doel de toegangswegen tot de havenstad te zuiveren. De andere actie betrof Axel en Terneuzen : de monding van de Schelde en van het kanaal Gent-Terneuzen moesten worden bezet.

Reeds op 8 september vertrokken de tanks naar Lokeren. De Poolse eenheden traden in voeling met de vijand ten noorden en ten oosten van de stad. Na het beëindigen van hevige gevechten, die duurden van 12 tot 16 september, werden verschillende gemeenten en steden zoals Stekene, Sint-Niklaas en Beveren-Waas bevrijd.

Anderzijds begint de actie tegen Axel en Hulst, waar de Duitsers, die zich uitermate goed defensief hadden georganiseerd in een overstroomd terrein, een hevige tegenstand aan de vooruitgang van de Divisie. Het 9de Bataljon Jagers en het 10de Bataljon Dragonders, gesteund door de artillerie en de luchtmacht, hadden drie dagen en drie nachten nodig om die tegenstand te breken. Op 19 september is Axel eindelijk bevrijd. Op 20 september wordt Terneuzen ingenomen. Wat nog van vijandelijke strijdkrachten overblijft, trekt achteruit. De Poolse verliezen aan manschappen zijn buitengewoon zwaar.

Na het zuiveren van de bevrijde gebieden trekt de Divisie, die deel uitmaakt van het 1ste Britse Legerkorps voorbij Antwerpen over Oostmalle naar de Nederlandse grens. Op 30 september nemen het 7de en 9de Bataljon Jagers Merksplas in. De 1ste oktober begint de actie tegen Baarle-Nassau, dat bevrijd wordt op 3 oktober na een lange en moeilijke strijd, in hoofdzaak omwille van het terrein.
Deze datum betekent meteen het einde van de gevechten voor de bevrijding van het Belgisch grondgebied.
Met heel veel lof worden verschillende eenheden van de Divisie bij dagorder vermeld : herinneringsplaten die hun wapenfeiten in herinnering brengen sieren de muren van de bevrijdde steden. Het 9de Bataljon ontvangt bij decreet van het Belgisch Ministerie van Landsverdediging het Oorlogskruis en die eenheid wordt tevens de titel van “ 9de Bataljon Vlaamse Jagers “ toegekend.

De volgende fase van de operaties begint met een groot geallieerd offensief. Op 22 oktober ontvangt de Divisie het bevel de monding van de Schelde van vijandelijke troepen te zuiveren. Daarmee gepaard begint een actie tegen de as Tilburg-Breda. De inname van Breda op 30 oktober 1944 bekroont de zware inspanningen die in deze gewesten werden geleverd door de Divisie. Generaal Maczek wordt benoemd tot “ Ereburger “ en alle leden van de Divisie worden als ingezetenen van de stad aangezien.

De 1^ste pantserdivisie in Nederland

Op 6 mei 1945 capituleert Wilhelmshaven, basis van de Duitse oorlogsvloot onder druk van de Divisie. De inname van die havenstad betekent het einde van de operaties van de Poolse eenheid.
Onderweg had de Divisie meer dan 5.000 manschappen (1/3 van haar effectief) en 264 van haar 371 tanks verloren.
Onder de verliezen 1.289 gesneuvelden en 22 vermisten.

Wij vinden hun meeste doden terug op de grote begraafplaatsen te Langannerie (Frankrijk), Lommel (België), en Axel (Nederland) en de kleinere kerkhoven van Montbard, Urville, Bayeux, Tielt, Adegem, Stekene, De Klinge, Alphen, Breda, Oosterhout en Winschoten.

De meeste Poolse Oud-strijders, die voor de vrijheid en tegen de dwingelandij hadden gevochten, weigerden na de oorlog terug te keren naar hun onder communistische dictatuur staande Vaderland. Voor hen blijven alleen het besef hun plicht te hebben gedaan en de erkentelijkheid van de bevolking.

Landmarc

Bronnen
Kapitein Czeslaw KAJPUS, Oud-strijder 1ste Poolse Pantserdivisie
Uit geschriften van de Beverse heemkundige de heer Gabriël Willems.